مصون نگه داشتن جوجه های گوشتی از تضعیف سیستم ایمنی
مهندس پارمیس زاهدی مقدم
تضعیف سیستم ایمنی اثر منفی معنی داری بر عملکرد جوجه های گوشتی در تمام مناطق جهان داشته و اغلب تصور میشود که توسط بیماریهای باکتریایی یا سموم قارچی (مایکوتوکسین) ایجاد میگردد. تضعیف سیستم ایمنی همچنین میتواند تحت شرایط نامطلوب ، مدیریت اجرایی ضعیف و شرایط نامطلوب امنیتی ایجاد شود.
واکسیناسیون OVERKILL در شرایط دسترسهای تغذیهای به تنهایی یا در ترکیب با عفونتها همراه با توصیههای عملی به جلوگیری از وقوع این شرایط در گله های جوجه گوشتی کمک میکند. عامل تضعیف سیستم ایمنی با وجود این که یک سندرم بدون علائم کلینیکی است، میتواند به تنهایی یا به همراه سایر عوامل ایجاد شود.
محیط و مایکوتوکسینها:
شرایط محیطی پایین تر از حد مطلوب از قبیل تراکم بالای گله،تهویه ضعیف ، فضای نامناسب دانخوری وآبخوری ، تغذیه ضعیف (همراه با حضور مایکوتوکسین ها) و استرس های محیطی میتوانند منجر به تضعیف سیستم ایمنی و اختلالات باکتریایی گردد. تغییرات منفی در میکروفلورای روده سبب ایجاد مشکلاتی در رابطه با رطوبت بستر میشود. بستر مرطوب سبب تشکیل آمونیاک و بالا رفتن رطوبت میگردد. آمونیاک به میزانPPM20-10 برای آسیب رساندن به اپیتلیوم تنفسی و سیستم موکوسی و تضعیف سیستم ایمنی کافی است . میزان گازهای مضر همچنین در صورتی که تهویه و مدیریت آبخوری و بستر ضعیف باشد. افزایش خواهد یافت. همچنین رطوبت نسبی کمتر از حد طبیعی به تضعیف سیستم ایمنی منجر خواهد شد. رطوبت نسبی پایین به ویژه در پرندگان بسیار جوان میتواند اپتیلیوم تنفسی را به سرعت کند و منجر به آسیب به پرزها شود. رطوبت نسبی بالا با شرایط استرس حرارتی نیز میتواند منجر به له له زدن پرندگان شود که در برخی نواحی معمول است اگر پرنده له له بزند، برای درمان ، پرنده را تحت درمان با آنتی بیوتیک در 5 روز اول زندگی قرار میدهند. اگر آنتی بیوتیکها در اوایل زندگی به پرنده داده شوند، استفاده بیش از حد آنها ایجاد میکروفلورای طبیعی دستگاه گوارش پرنده را به تعویق خواهد انداخت و منجر به تخریب میکروفلورای طبیعی در پرندگان مسنتر خواهد شد که میتواند به سرکوب سیستم ایمنی منجر شود.
مایکوتوکسینها همچنین به هنگام بلعیدن ، میتوانند سیستم ایمنی پرنده را تضعیف کنند، مایکوتوکسینها متابولیتهای کپکها میباشند که کپکها با ایجاد کلنی ، تولید سم (مایکوتوکسینها) مینمایند که این سموم در زمان برداشت محصولات خوراکی و ذخیره آنها تولید میشوند.
علل میکروبی:
با این که هر بیماری کلینیکی عفونی سبب تضعیف سیستم ایمنی میشود، ویروسهای معینی نیز وجود دارند که سبب تضعیف ایمنی توأم با تضعیف توسعه لنفوسیتهای T میگردند.
الف) ویروس بیماری عفونی گامبورو (IBDV) :
در سروتیپ بیماری گامبورو (IBDV) وجود دارد که فقط سروتیپ 1 سبب تضعیف سیستم ایمنی میگردد و بیماری کلینیکی گامبورو را در جوجهها ایجاد میکند. تضعیف سیستم ایمنی به دنبال یک پاسخ تولید آنتیبادی منجر به ایجاد حساسیت و بیماری ثانویه خواهد شد که جوجهها عمدتاً قبل از 3 هفتگی به عفونت مبتلا خواهند شد.
ب) ویروس بیماری مارک(MCV) :
عامل بیماری مارک آلفاهرپس ویروس است که سبب ایجاد تومورهای سلولهای T در جوجهها میشود.ویروس مارک میتواند سبب نوعی تضعیف سیستم ایمنی شناخته شده گردد که از طریق تخریب لنفوسیتها در طی دو هفته اول زندگی و ایجاد عفونت ( بسته به حدت ویروس ) رخ میدهد که به هنگام فعالیت دوباره ویروس منتقل شده و با تشکیل تومور در پرندگان بالغ نوعی تضعیف سیستم ایمنی تأخیری حادث میشود.
ج) ویروس بیماری کمخونی عفونی جوجه( CIAV) :
در جوجههای جوان ، ویروس کمخونی عفونی جوجه (CIAV) سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار داده و سبب صدمات اقتصادی عمده خواهد شد و خسارات زیادی در صنعت تولید جوجههای گوشتی ایجاد خواهد نمود. عفونت به طور طبیعی زمانی ایجاد خواهد شد و خسارات زیادی در صنعت تولید جوجه های گوشتی ایجاد خواهد نمود. عفونت به طور طبیعی زمانی ایجاد خواهد شد که گلههای مادر درست قبل از تخم گذاری یا در طول تخمگذاری به هنگام مواجه شده با ویروس به عفونت مبتلا گردند. تحت این شرایطCIAV به صورت عمودی و مستقیم به نتاج انتقال مییابد( انتقال عمودی از مادر به جوجهها) . CIAV همچنین میتواند به طور افقی (محیطی) به نتاج جوجههای گوشتی در محیط های آلوده منتقل شود . عفونتهای ثانویه هم میتوانند نقش مهمی در افزایش صدمات ناشی از CIAV داشته باشند.
پیشگیری محیطی:
شرایط محیطی تأثیرمهمی را در نگهداری سلامت پرنده و حفظ آسایش آن دارد که از تضعیف سیستم ایمنی جلوگیری کرده و سبب رسیدن به عملکرد مناسب و افزایش سودمندی میگردد و بنابراین وجود شرایط مطلوب و مناسب به طور مداوم ضروری به نظر میرسد.هوای تازه و بدون آلودگی یکی از این شرایط است. اگر پرندگان در سلامت کامل باشند به پتانسیل کامل عملکرد خود میرسند. تهویه مناسب میتواند تنها در صورتی که تعداد ظرفیت مناسبی از هواکشها و پدهای خنک کننده در سالن وجود داشته باشد، تأمین گردد. میزان تهویه و تجهیزات میبایست برای شرایط آب و هوایی، محلهای مختلف و در فصول مختلف و ساعات روز تنظیم گردد.
مدیریت کود نیز یک جنبه مدیریتی مهم است استفاده از یک بستر 10-8 سانتی متری از مواد جاذب خشک برای شرایط مناسب بستر حیاتی است. گرم کردن زمین ( دمایc 30-28 ) به چگالتر شدن سطح زمین کمک میکند. مدیریت و نگهداری بستر با خصوصیات مناسب، شروع خوبی برای جوجههاست. استانداردهای بالای مدیریت آب همراه با خطوط آبخوری بدون نشت، اندازه گیری مصرف روزانه آب ، اندازهگیری و تعدیل منظم میزان جریان آب به خطوط آبخوری پستانکی برای جلوگیری از نشت و تمیز نگه داشتن خطوط آبخوری و رعایت اصول بهداشتی و مدیریت تهویه مناسب از جمله اقدامات مناسب محیطی برای جلوگیری از بیماریها است.
مواد خام میبایست به دفعات به منظوره پیدایش مایکوتوکسینها و آگاهی از موقعیت مایکوتوکسینها آزمایش شوند و بسیار مهم است که از مواد خام آلوده برای تولید خوراک طیور اجتناب شود. استفاده از متصل شوندهها به سموم موجود از نظر تجاری منجر به کاهش عامل خطر ساز میگردد.
واکسینه کردن:
کلیه گلههای مرغ مادر گوشتی میبایست علیه کمخونی عفونی (CIAV) با یک دوز تکی واکسن زنده در طی دوره پرورش واکسینه شوند و یکپارچگی و هماهنگی لازم قبل از اولین تخمگذاری به دست آید . همچنین پرندگان والد میبایست ایمنی بالایی را با طرحهای مناسب واکسیناسیون برای بیماری گامبرو(IBVD) بدست بیاورند. ایمنی بالا از طریق گلههای والدی که آنها از طریق واکسنهای زنده IBDV در اوایل پرورش به دست آوردهاند و واکسنهای غیرفعال IBVD در انتهای دوره پرورش و حتی اگر لازم باشد در دوره تخمگذاری ، به دست خواهد آمد. بنابراین درمان گلههای والد به این طریق سبب خواهد شد که جوجههای گوشتی یکروزه به میزان بالا و یکنواختی از آنتیبادیهای مادری(MAB) را علیه بیماری گامبورو(IBDV) به دست آوردند. با این که اغلب از واکسنهای زنده برای حفاظت جوجههای گوشتی در برابر گامبورو استفاده میشود، واکسیناسیون با استفاده از سویههای حد واسط یا افزون تر ازحد واسط میتواند از طریق آب آشامیدنی در فارم انجام شود. یکی از زیانهای واکسنهای زنده IBVD توارث پذیری پاتوژنها میباشد واکسنهای ترکیبی ایمنی یا واکسنهای حامل(وکتور) میتوانند به عنوان جایگزین واکسنهای زنده استفاده گردند. واکسیناسیون میبایست برای جلوگیری از خنثی شدن توسط آنتیبادی مادری (MAB) و جلوگیری از کاهش سطوح (آنتی بادی مادری) قبل از واکسیناسیون ، در زمان مناسب انجام شود. در نهایت در مناطقی مانند آمریکای شمالی با وجود واریانتهای مختلف IBDV، کاربرد روش متفاوت با گونههای مختلف واکسن ممکن است ضروری به نظر برسد.
اندازه گیریهای امنیت زیستی:
هدف گسترده امنیت زیستی مصون نگه داشتن پرنده از عفونت هاست . اگر دستیابی به این هدف امکان پذیر باشد ممکن است مزایایی در کاهش یا به تأخیر انداختن چالشها داشته باشد .طراحی فارم و جایگاه آن در این راستا از اهمیت زیادی برخورداست وبه صورت معنی داری تحمل پرنده را بالا برده و نقش مهمی در سلامتی پرنده،عدم ابتلا به بیماری و عملکرد تولید خواهد داشت . اهمیت فاصله در امنیت زیستی در جلوگیری از نقل و انتقال عفونتهای هوا برد است. با این وجود کامیونهای حامل خوراک ، حمل جوجه و افراد در بین فارم ها در کاهش عوامل خطر ساز امنیت زیستی نقش مهم و معنی داری را نشان میدهند و میبایست به دقت مورد توجه قرار گیرد. امنیت زیستی میبایست مکمل پرورش بوده و مدیریت صحیح و تجهیزات از ضروریات لازم برای اجرا صحیح یک برنامه امنیت زیستی میباشند، که بایستی به کارگرفته شوند. پرندگان مرده میبایست روزانه جمع آوری شوند و برای تأمین سلامتی و بهداشت ، دور ریخته شوند. یکبی از روشهای مورد قبول دور ریختن پرندگان تبدیل آنها به خاکستر است.
امتیاز ورود و خروج همزمان
اصول سیستم ورود و خروج همزمان پذیرفته شده است، بنابراین مکان مورد استفاده بایستی برای تنها یک هدف برای مثال برای دوره رشد جوجههای گوشتی باشد مکان های تک سنی و سیستم ورود خروج یکسان جوجهها به توقف میکروارگانیسم های بیماریزا در گلهها کمک خواهد نمود، برای مثال باعث توقف فعالیت عوامل بیماریزا روتاویروس، رئوویروس، بیماری عفونی گامبورو(IBDV) خواهد شد.
با کاربرد این اصول در مکان نگهداری ، فارم برای یک دوره کوتاه در فاصله میان دو دوره ، جهت تمیز کردن خالی خواهد ماند. در یک دوره مناسب 12 تا 14 روزه باعث کاهش عوامل بیماریزا میشود. تمامی کود میبایست از لانه ها جمع آوری و در فاصله حداقل 2 کیلومتر دورتر از فارم دور ریخته شود. لانه های پرندگان میبایست با استفاده از آب پرفشار(35 تا 55 بار) شسته شوند.از شوینده ها در مراحل تمیز کردن به طورمناسب استفاده میشود که با خاصیت عفونت زدایی سبب کاهش های عفونتهای اجزای ویروسی باقیمانده خواهند شد. بعد از هر دوره ، خروج رسوبات ، نظافت و گندزدایی آبخوریها و خطوط لوله آب با استفاده مواد شیمیایی مناسب انجام میشود . اگر از آب چاه استفاده میشود ، آب–باید کلر زنی شود.
جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان
لانههای پرندگان بایستی برای پرندگان وحشی و جوندگان غیرقابل نفوذ باشند، زیرا آنها به عنوان حاملین بیماری های پرندگان میباشند. علاوه بر این ناحیه میبایست تمیز نگهداری شود ، گیاهان اطراف وجین و کوتاه شده و مکانهای لانه گزینی حذف گردند. استفاده از توری در کنار دیوارههای خارجی و در قسمت ورودی پنجرهها میتواند جمعیتهای جوندگان را کنترل نماید.
سوسکهای سیاه میتوانند ناقل بیماری هایی از قبیل گامبورو (IBDV) MDV ، و سالمونلا باشند. بنابراین مواد شیمیایی مؤثر میبایست بین گلهها برای جلوگیری از هجوم سوسکهای تیره رنگ استفاده شوند. مگسها و سایرحشرات پرنده به عنوان ناقلین بیماریها میبایست کنترل شوند، بنابراین حذف یا کم کردن تعداد آنها در لانههای پرندگان ضروری است. استفاده از تمامی این ابزارها، در جهت تأمین امنیت زیستی میتواند اساس یک سیستم تولیدی قابل تحمل را تشکیل بدهد، اما این امر مستلزم تغییرات اساسی برای اصول نگهداری در فارم و اجرای عملیات مؤثر توسط کارکنان میباشد.