تأثیر فسفولیپیدهای فعال (برگاپور) بر تغذیه، عملکرد و سیستم ایمنی طیور

نویسنده : دکتر مهدی رضایی

جوجه­های گوشتی رشد بسیار سریعی داشته و به همین دلیل به جیره­ای با مواد مغذی فراوان نیاز دارند، این نکته در 10 روز اولیه دوره پرورش بسیار اهمیت دارد . تغذیه با میزان کافی انرژی و پروتئین به همراه ترکیبی مناسب از مواد معدنی ضروری و کم نیاز ، به رشد سریع جوجه­ها منجر شده و سودآوری گله را تضمین می­کند. بعلاوه شاخص­های مربوط به عملکرد جوجه­های گوشتی مانند افزایش وزن روزانه ، ضریب تبدیل غذایی، طول دوره پرورش و درصد تلفات نیز با اصلاح وضعیت جیره بهبود می­یابد.

در مورد پرندگان تخمگذار و مولد، تغذیه فسفولیپیدها علاوه بر تأثیر بر افزایش بازده هضم و جذب مواد مغذی در پرنده، منجر به کاهش سندرم کبد چرب بویژه در مناطق گرمسیری می­شود. مکانیسم این عمل به این گونه است که وجود فسفولیپیدها در جیره باعث کاهش فعالیت اسیدهای چرب سنتز شده توسط سیستم آنزیمی می­شود و در نهایت سطح تری گلیسیریدهای کبد کاهش می­یابد.

همچنین وجود فسفولیپیدها در جیره غذایی باعث بهبود ساختار غشا اسپرم، سیالیت و نیز کاهش حساسیت آن در برابر اکسیداسیون می­شود.

این تغییرات به روشهای ذیل باعث بهبود باروری می­شود:

افزایش ماندگاری اسپرم

بهبود تماس با مخازن نگهداری اسپرم در مرغ

افزایش لقاح اسپرم و تخمک

تغذیه با فسفولیپیدها یکی از شیوه­های رسیدن به گله یکنواخت و سالم خواهد بود. فسفولیپیدها جزء مواددمغذی ضروری بوده و از راههای مختلفی باعث بهبود متابولیسم جانوران می­شوند.

از نظر شیمیایی، فسفولیپید عبارتی است که به لیپیدهای دارای فسفر اطلاق می­شود. اسید فسفاتیدیک مهمترین بخش فسفولیپیدها می­باشد که از گلیسرول  3- فسفات با دو اسید چرب استریفه در کربن­های 1و2 تشکیل شده است. فسفاتیدیل کولین(PC) فسفاتیدیل اتانول آمین (PE)، فسفاتیدیل سرین (PS) و فسفاتیدیل اینوزیتول(PI) مهمترین فسفولیپیدهای موجود در بافت­های حیوانی می­باشند.

ساختار فسفولیپیدها دارای دو بخش آبدوست (بخش فسفات یا بخش قطبی) و بخش آبگریز(بخش اسیدهای چرب یا بخش غیرقطبی) می­باشد، که همین خاصیت فسفولیپیدها را به مهمترین بخش غشاء سلولی حیوانات تبدیل کرده است. همچنین فسفولیپیدها می­توانند باعث ایجاد امولسیون در هر دو محلول آب در روغن و یا روغن در آب شوند.

وقتی فسفولیپیدها به جیره حیوانات گوشتی اضافه می­شوند، باعث اطمینان بالایی از هضم و جذب بهینه لیپیدها و بهبود عملکرد حیوان می­گردند. بعد از تفریخ و در ابتدای رشد جوجه­های جوان توانایی هضم بخش زیادی از چربی موجود در جیره را ندارند. یکی از دلایل این نقص، کمبود ترشح نمک­های صفراوی ( که باعث ایجاد خاصیت امولسیونی در روده آنها می­شوند) و آنزیم لیپاز می­باشد.

جوجه­ها حدوداً تا سن 30 روزگی توانایی هضم و جذب کامل چربی جیره را ندارند، این چربی هضم نشده می­تواند باعث ایجاد مشکلاتی در سلامت گله شده که در نهایت عملکرد وزنی آنها را در ادامه دوره پرورش کاهش می­دهد. علاوه بر چربیها فسفولیپیدها باعث افزایش قابلیت هضم و جذب پروتئین ، مواد معدنی و ویتامین­ها در جیره میشوند.

علاوه بر کاهش میزان چربی و کلسترول موجود در عضلات سینه مرغان گوشتی ، فسفولیپیدها باعث کاهش تجمع چربی در محوطه شکمی آنها می­شوند، زیرا که تجمع چربی در محوطه شکمی و افزایش ضایعات کشتارگاهی یکی از دغدغه های مهم تولیدکنندگان، صنایع تبدیلی و مصرف کنندگان می­باشد.

فسفولیپیدهای تأمین کننده 33 گرم کولین ، 37 گرم فسفر قابل دسترس و اسیدهای چرب ضروری برای رشد طیور می­باشند. همچنین جریان انرژی ( انتقال اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب غیر اشباع با یک پیوند دوگانه) از سلولهای جذبی روده به خون توسط فسفولیپیدها افزایش می­یابد.

فسفولیپیدها بوسیله بهبود انتقال لیپیدها و افزایش جذب آنها توسط کایلومیکرون ها باعث کاهش تجمع آنها در روده می­شوند.

فسفولیپیدها از طریق تولید آنتی بادی ها و تحریک سیستم ایمنی( سلولی و همورال ) باعث بهبود سیستم ایمنی طیور می­شوند.

فسفولیپیدها به روش های زیر باعث جلوگیری از اکسیداسیون اسیدهای چرب می­شوند

1.طولانی­ کردن روند اکسیداسیون چربی­ها

2.کیلات کردن(Chelating) فلزات سنگین

3.تجزیه هیدروپروکسیداز بدون اینکه رادیکالهای آزاد تولید شوند.

برگاپور(Bergapur) محصولی منحصر به فرد و سرشار از فسفولیپید فعال بوده و می­تواند مقادیر مورد نیاز فسفولیپید ضروری را در دسترس پرنده قرار داده و سلامت گله را تضمین کند. جدول(1) آنالیز برگاپور را نشان می­دهد.

جدول(1). آنالیز برگاپور

مزایای استفاده ازبرگاپور در جیره­ عبارتند از:

1. بهبود ساختار متابولیکی و روند­های بیولوژیک به وسیله افزایش فعالیت سلولهای و سنتز آنزیم ها و هورمون ها

2.مشارکت در سنتز لیپوپروتئین ها و انتقال چربی وافزایش انرژی زایی چربی­های موجود در خوراک

3. افزایش رشد و بازده خوراک بوسیله افزایش استفاده از مواد مغذی

4.افزایش تولید تخم مرغ، باروری و تکامل جنین به وسیله تحریک تولید و افزایش سطح هورمون­های تولیدمثلی ، ساختار رحم و ابقا ترکیبات ضروری

5.تضمین سلامت پرنده به وسیله بهبود شرایط کبد ، قلب و سیستم ایمنی و افزایش مقاومت به تنش گرمایی و سایر استرس ها

6. کاهش ایجاد پروزیس ، افت تولید تخم مرغ ، سندروم مرگ ناگهانی و جلوگیری از سندرم کبد چرب در طیور

7. برگاپور باعث افزایش جذب مواد مغذی از محیط روده شده که این عمل منجر به کاهش ویسکوزیته مواد داخل روده شده و به کاهش رطوبت بستر منجر می­شود.

8. کاهش مصرف انرژی و افزایش راندمان خروجی دستگاه پرس پلت

اثرات مفید استفاده از برگاپور درجیره توسط آزمایشات زیادی تأیید شده است، و نتایج بهبود عملکرد تولیدی ازطریق اضافه کردن برگاپور به جیره عبارتند از:

بهبود قابلیت هضم چربیها تا 10%

بهبود انرژی قابل هضم چربیها تا 11%

بهبود افزایش وزن تا 14%

بهبود ضریب تبدیل تا 11%

بهبود استفاده از نیتروژن تا 9%

همچنین مزیت اقتصادی استفاده از یک تا 2 کیلوگرم برگاپور در جیره طیور به صورت زیر است( جدول 2 ).

آزمایشی در کشور آلمان و در مزارعی که سالانه 35 میلیون قطعه پرنده در آن پرورش می­یابند انجام شده و در آن فاکتورهای مختلف عملکردی قبل و بعد از تغذیه جوجه های گوشتی با برگاپور اندازه گیری شده است. روش انجام این آزمایش به این گونه است که در مدت 6 ماه اول (3 دوره پرورش ) کل فارم ها با جیره­های فاقد برگاپور تغذیه شده و در 6 ماه دوم یا سه دوره پرورش بعدی با جیره­های حاوی برگاپور تغذیه شدند. نتایج این آزمایش نشان می­دهد که افزودن برگاپور در جیره باعث بهبود ضریب تبدیل غذایی ، کاهش مرگ و میر و افزایش ضریب تبدیل بر اساس معیار اروپایی می­گردد.(جدول1)